Pogrzeby w epoce Renesansu

Pogrzeby w epoce Renesansu były dość wyraźnie wzorowane na tradycji starożytnego Rzymu. Cała epoka była powrotem do zwyczajów i motywów zapomnianych w średniowieczu, a w świetle krytyki kościoła katolickiego stało się jasne, że pogrzeb nie może być rozumiany jedynie jako ceremonia pochówku. Bardzo symboliczne pogrzeby renesansu miały jednak dwa oblicza.

Odziedziczone rytuały

Podobnie jak w dawnym Rzymie, również w okresie odrodzenia pogrzeby mogły wyglądać dwojako: albo była to bardzo skromna ceremonia, którą odprawiano zwykle o świcie, w której uczestniczyło tylko kilka osób, albo był to ceremoniał wystawny, w którym uczestniczył tłum bliższych i dalszych znajomych, krewnych i powinowatych, a także (czasem opłaconych) widzów. Oczywiście na wystawny pochówek mogli sobie pozwolić tylko najbogatsi i choć to ich pogrzeby są często uznawane za reprezentatywny przykład epoki, wcale nim nie są. Większość osób grzebano bez wielkich ceremonii, skromnie, szybko i często bez udziału duchownych. Warto też dodać, że ceremoniał szybko zróżnicował się, przyjmując różne formy lokalne – zmieniano miejsca pochówku (w lesie, na cmentarzu, w pobliżu domu, w pobliżu gospodarstwa, w pobliżu domu krewnych). W miarę formalizowania całego zwyczaju (paradoksalnie jednak nigdy poziom trudności administracyjnych nie sięgnął rzymskiego poziomu) zabraniano grzebania poza wyznaczonymi nekropoliami (wybór miejsc niepoświęconych był wyrazem sprzeciwu przeciwko nauce i działaniom kościoła).

Nie tylko inhumacja

Inhumacja, czyli tradycyjny pogrzeb, pozostała najczęściej stosowaną formą pochówku, jednak w niektórych rejonach dopuszczalna stała się kremacja. Choć oczywiście kościół sprzeciwiał się tej praktyce, ze względów praktycznych niekiedy decydowano się na tę formę postępowania ze zwłokami. Było to raczej niezbyt często praktykowane, jednak zdarzało się, że w formie symbolicznej pozbywano się także, paląc je, rzeczy zmarłego.

Ważne wsparcie w związku z pogrzebem

Jeśli jest jakiś aspekt pogrzebów renesansowych, który nie budzi najmniejszych kontrowersji, to będzie to na pewno rozwój organizacji pomocowych, z których część pełniła funkcję podobną do tych, jaką dziś pełnią domy pogrzebowe – specjalnie wyznaczeni pracownicy zajmowali się odbiorem zwłok, ich pielęgnacją, przygotowaniem do pochówku i organizacją skromnej stypy. Usługa pomocników była często stosunkowo tania, a więc na godny pogrzeb mogli sobie pozwolić również biedniejsi, choć oczywiście nie należy mylić tego z wystawnością.

W związku z pojawieniem się takiej „konkurencji”, po pewnym czasie również kościół zmienił nieco swoje podejście, wydając kapłanom polecenie, aby w razie potrzeby uczestniczyli w pogrzebie za opłatą dużo niższą niż zwykle. Tajemnicą poliszynela jednak było, że w rejonach bardziej tolerancyjnych religijnie, aby utrzymać ludność w świątyniach, lokalni proboszczowie w ramach „promocji” uczestniczyli w ceremonii nieodpłatnie, aby pokazać, jaką opieką kościół darzy swoich wiernych.